Sandra Nowak •
Choroby zawodowe to schodzenie, które powstają w wyniku długotrwałego kontaktu z czynnikami szkodliwymi w miejscu pracy. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy w Polsce, pracodawcy mają obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków pracy, a pracownicy mają prawo do świadczeń i odszkodowań w przypadku choroby zawodowej.
Czym jest choroba zawodowa?
Choroba zawodowa to schorzenie, które wynika bezpośrednio z warunków pracy lub charakteru wykonywanego zawodu. Zgodnie z art. 235¹. Kodeksu pracy, za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeśli można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub w związku ze sposobem wykonywania pracy. Choroby zawodowe mogą być wywołane przez różne czynniki, takie jak substancje chemiczne, promieniowanie, hałas, czy niekorzystne warunki psychospołeczne. Najczęściej występującymi chorobami zawodowymi są schorzenia układu mięśniowo-szkieletowego, układu oddechowego oraz chorób skóry. Rozpoznanie choroby zawodowej może nastąpić zarówno w trakcie zatrudnienia, jak i po zakończeniu pracy, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie określonym w wykazie chorób zawodowych.
Uprawnienie pracownika w przypadku choroby zawodowej
W przypadku stwierdzenia choroby zawodowej, pracownik ma szereg uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 100% wynagrodzenia, jeśli niezdolność do pracy wynika z choroby zawodowej.
Dodatkowo, może otrzymać świadczenie rehabilitacyjne, jeśli po zakończeniu zasiłku chorobowego nadal nie jest zdolny do pracy i wymaga rehabilitacji. Jeśli przeniesienie pracownika do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, przysługuje mu dodatek wyrównawczy przez okres do 6 miesięcy. Pracownik może również otrzymać jednorazowe odszkodowanie z ZUS, jeśli choroba zawodowa spowodowała uszczerbek na zdrowiu lub stałą niezdolność do pracy. W sytuacji, gdy choroba zawodowa powoduje trwałą niezdolność do pracy, pracownikowi przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy.
Pracodawca jest zobowiązany przenieść pracownika do pracy, która nie naraża go na czynniki szkodliwe, które spowodowały chorobę zawodową. Przeniesienie powinno nastąpić w terminie i na czas określony w orzeczeniu lekarskim. Ponadto, pracodawca musi niezwłocznie zgłosić podejrzenie choroby zawodowej do Państwowego Inspektora Sanitarnego i Okręgowego Inspektora Pracy. W sytuacji, gdy przyznane świadczenia są niewystarczające, pracownik może dochodzić odszkodowania od pracodawcy na podstawie kodeksu cywilnego.
Obowiązki pracodawcy w zakresie chorób zawodowych
Pracodawca ma szereg obowiązków w przypadku podejrzenia lub stwierdzenia choroby zawodowej u pracownika. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zgłosić podejrzenie choroby zawodowej do Państwowego Inspektora Sanitarnego i Okręgowego Inspektora Pracy. Zgłoszenie to powinno być dokonane na formularzu określonym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób. Po stwierdzeniu choroby zawodowej, pracodawca musi ustalić przyczyny jej powstawania oraz charakter i rozmiar zagrożenia.
Następnie powinien niezwłocznie usunąć czynniki szkodliwe i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze, współpracując z Państwowym Inspektorem Sanitarnym. Pracodawca jest również zobowiązany przenieść pracownika do innej pracy, która nie naraża go na działanie czynnika odpowiedzialnego za chorobę zawodową. Jeśli przeniesienie powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres do 6 miesięcy.
Ponadto, pracodawca musi prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. Rejestr ten powinien zawierać wszystkie przypadki, zarówno te zgłoszone za pośrednictwem pracodawcy, jak i te, o których został on zawiadomiony przez inne podmioty. Wreszcie, pracodawca jest zobowiązany przesłać zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej do instytutu medycyny pracy oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Te obowiązki są kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom i minimalizowania ryzyka chorób zawodowych w miejscu pracy.
Zmiany w przepisach prawnych dotyczących chorób zawodowych w 2025 roku
W 2025 roku w przepisach dotyczących chorób zawodowych w Polsce obowiązują te same zasady rozpoznawania i postępowania w przypadku chorób zawodowych, określone w Kodeksie pracy i ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Jednak warto zwrócić uwagę na wysokość jednorazowych odszkodowań z tytułu chorób zawodowych, które w 2025 roku wynoszą 1431 zł za każdy procent uszczerbku na zdrowiu. W przypadku osób całkowicie niezdolnych do pracy lub wymagających stałej opieki, odszkodowanie może wynieść do 25 044 zł. Przepisy dotyczące obowiązków pracodawcy w zakresie chorób zawodowych pozostają niezmienione. Pracodawca nadal ma obowiązek niezwłocznie zgłosić podejrzenie choroby zawodowej do Państwowego Inspektora Sanitarnego i Okręgowego Inspektora Pracy, ustalić przyczyny choroby, usunąć czynniki szkodliwe, oraz przenieść pracownika do innej pracy, jeśli jest to konieczne. Pracodawca musi również prowadzić rejestr przypadków chorób zawodowych i podejrzeń oraz przesyłać zawiadomienia o skutkach choroby do odpowiednich instytucji.
Najczęściej zadawane pytania
Do kogo należy zgłosić podejrzenie choroby zawodowej?
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej należy dokonać do właściwej Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Okręgowego Inspektora Pracy.
Czy chorobę zawodową można stwierdzić również po zakończeniu pracy?
Tak, chorobę zawodową można stwierdzić również po zakończeniu pracy w narażeniu zawodowym, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów w określonym czasie.
Kto może zgłosić podejrzenie choroby zawodowej?
Podejrzenie choroby zawodowej może zgłosić pracodawca, lekarz, a także sam pracownik, który podejrzewa u siebie taką chorobę.
Jakie dokumenty są wymagane do rozpoznania choroby zawodowej?
Do rozpoznania choroby zawodowej wymagane są dokumenty medyczne potwierdzające schorzenie, dokumentacja z miejsca pracy oraz ewentualne opinie biegłych.
Czy choroba zawodowa może być uznana za wypadek przy pracy?
Nie, choroba zawodowa i wypadek przy pracy są rozróżniane w przepisach prawa. Choroba zawodowa wynika z długotrwałego narażenia na czynniki szkodliwe, natomiast wypadek przy pracy jest nagłym zdarzeniem.
Podsumowanie
Choroba zawodowa to schorzenie wynikające z długotrwałego kontaktu z szkodliwymi czynnikami w miejscu pracy. Pracownicy, którzy zostaną dotknięci taką chorobą, mają prawo do świadczeń, takich jak zasiłek chorobowy, rehabilitacja, jednorazowe odszkodowanie oraz renta w przypadku trwałej niezdolności do pracy. Pracodawcy są zobowiązani do zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej do odpowiednich instytucji, usunięcia szkodliwych czynników w miejscu pracy oraz przeniesienia pracownika do innych zadań, jeżeli to konieczne. Zgodnie z przepisami obowiązującymi w 2025 roku, zasady dotyczące postępowania w przypadku chorób zawodowych pozostają niezmienne, jednak wprowadzono zmiany w wysokości odszkodowań. Zrozumienie tych zasad jest kluczowe zarówno dla pracodawców, jak i pracowników, w celu zapewnienia zdrowych i bezpiecznych warunków pracy.
