Rewolucja w stażu pracy: Co zmieni nowelizacja kodeksu pracy od 2026 Roku?

Staż pracy to fundament, na którym opiera się wiele pracowniczych uprawnień, od urlopu po odprawy. Dotychczasowe przepisy ograniczały to pojęcie do zatrudnienia opartego na umowie o pracę, pozostawiając wiele osób – tych pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych lub prowadzących działalność gospodarczą – poza systemem pełnych praw. Nowelizacja Kodeksu pracy, podpisana przez rząd w 2024 roku, ma na celu wyrównanie tych szans. Zgodnie z nowymi przepisami, od 2026 roku do stażu pracy będą wliczane także inne formy zatrudnienia, jak umowy zlecenia, samozatrudnienie, a nawet praca za granicą. Te zmiany to krok w stronę bardziej równego traktowania pracowników, niezależnie od formy zatrudnienia, a także dostosowanie polskiego prawa do dynamicznych zmian na rynku pracy.

Obecna sytuacja prawna związana z obliczaniem stażu pracy.

Obecnie w Polsce, staż pracy jest liczony głównie na podstawie umowy o pracę. Pracownicy zatrudnieni na umowach cywilnoprawnych, takich jak zlecenia czy dzieło, oraz osoby prowadzące działalność gospodarczą, nie wliczają tych okresów do stażu. To wyklucza ich z wielu uprawnień, takich jak urlop wypoczynkowy, odprawy czy wyższe świadczenia, dostępne tylko dla osób na umowie o pracę. Zatem dotychczasowe przepisy pozostawiają spore luki, które sprawiają, że osoby wykonujące pracę na podstawie innych form zatrudnienia są pozbawione części swoich praw. Zmiany, które zostaną wprowadzone, mają na celu wyrównanie tych szans i ujednolicenie zasad naliczania stażu pracy.

Co zmieni nowelizacja kodeksu pracy?

Nowelizacja Kodeksu pracy znacząco rozszerza katalog okresów wliczanych do stażu pracy. Dotychczas staż pracy ograniczał się głównie do okresów zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Po zmianach do stażu pracy zostaną wliczone także:

Okresy samozatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej: Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą lub będące wspólnikami w spółkach (np. spółce jawnej, komandytowej) będą mogły zaliczyć te okresy do stażu pracy. Dotyczy to także działalności zawieszonej, jeśli była związana np. z opieką nad dzieckiem, a składki na ubezpieczenia były opłacane.

Umowy cywilnoprawne: Kluczową zmianą jest uwzględnienie pracy wykonywanej na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie, agencyjna czy o świadczenie usług, pod warunkiem, że były odprowadzane składki emerytalne i rentowe.

Praca za granicą: Udokumentowane okresy pracy u zagranicznych pracodawców będą mogły być wliczane do stażu pracy w Polsce, co sprzyja osobom, które zdobywały doświadczenie zawodowe poza krajem.

Członkostwo w spółdzielniach: Członkostwo w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych lub kółkach rolniczych, pod warunkiem odprowadzania składek, również zostanie zaliczone do stażu pracy.

Okresy opieki nad dzieckiem: Okresy zawieszenia działalności gospodarczej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, jeśli były opłacane składki, zostaną uwzględnione.

Dokumentowanie okresów stażu pracy

W celu zaliczenia wymienionych okresów konieczne będzie przedstawienie odpowiednich dokumentów. Nowelizacja przewiduje, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) będzie główną instytucją wydającą zaświadczenia potwierdzające okresy pracy objęte ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. Możliwość składania wniosków o potwierdzenie stażu pracy drogą elektroniczną za pomocą systemów teleinformatycznych ZUS, co uprości procedury.

Te zmiany mają na celu wyrównanie szans osób zatrudnionych na różnych podstawach, dzięki czemu pracownicy zyskają pełniejszy dostęp do praw związanych z długością stażu pracy. Co więcej, zmiany obejmą także sposób dokumentowania tych okresów, wprowadzając system potwierdzeń przez ZUS, co ułatwi weryfikację uprawnień pracowników.

Od kiedy zmiany w kodeksie pracy związane z nowym obliczaniem stażu pracy?

Zmiany w naliczaniu stażu pracy wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Data ta wynika z potrzeby przygotowania pracodawców, instytucji publicznych oraz systemów informatycznych do wdrożenia nowych zasad. Projektodawcy wskazują, że:

Vacatio legis: Ustalono długi okres przejściowy (vacatio legis), aby umożliwić odpowiednie przystosowanie się do zmian. Firmy zyskają czas na dostosowanie systemów kadrowych i ewidencyjnych do nowych wymogów.

Kompleksowa regulacja: Nowelizacja obejmuje zmiany nie tylko w Kodeksie pracy, ale także w ustawach dotyczących ubezpieczeń społecznych, co wymaga skoordynowanego wdrożenia na poziomie administracyjnym.

Dlaczego tak długi okres przejściowy?

Dzięki temu, zarówno firmy, jak i instytucje publiczne, będą miały czas na implementację niezbędnych zmian w systemach HR oraz procesach administracyjnych. Ponadto, ZUS przygotuje odpowiednie procedury, które pozwolą na potwierdzanie okresów stażu związanych z różnymi formami zatrudnienia.

Korzyści dla pracowników.

Nowelizacja Kodeksu pracy przynosi korzyści przede wszystkim pracownikom, którzy dotychczas byli wykluczeni z pełnych praw pracowniczych. Od 2026 roku osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych, prowadzące własną działalność gospodarczą, a także prurlop wypoczynkowyą, będą miały równe szanse w zakresie świadczeń takich jak urlop wypoczynkowy, odprawy czy nagrody jubileuszowe.

Zaliczenie nowych okresów do stażu pracy pozwoli im:

• Zwiększyć wymiar urlopu – teraz osoby na zleceniach czy samozatrudnione będą mogły korzystać z pełnych uprawnień, które wcześniej były dostępne tylko dla etatowców.
• Uzyskać wyższe odprawy – po zmianach odprawy w przypadku zwolnienia grupowego będą obliczane także na podstawie okresów pracy wykonywanych na innych zasadach.
• Zyskać wyższe świadczenia – długotrwałe zatrudnienie, wliczając różne formy pracy, pozwoli na uzyskanie dodatkowych uprawnień pracowniczych, takich jak dodatki stażowe.

W efekcie, zmiany te nie tylko wyrównują szanse na rynku pracy, ale także umożliwiają pełniejsze korzystanie z praw pracowniczych.

Jakie wyzwania stoją przed pracodawcami?

Zmiany w zakresie naliczania stażu pracy niosą ze sobą wyzwania dla pracodawców, którzy będą musieli dostosować swoje systemy administracyjne i kadrowe do nowych przepisów. W szczególności:

1. Nowe obowiązki ewidencyjne – przedsiębiorcy będą zobowiązani do dokładnego śledzenia okresów zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych, samozatrudnienia oraz działalności gospodarczej. Należy będzie wprowadzić bardziej szczegółową dokumentację, co wiąże się z dodatkowymi kosztami administracyjnymi.
2. Dostosowanie systemów kadrowych – firmy będą musiały zaktualizować swoje systemy HR, by prawidłowo dokumentować i przechowywać dane dotyczące stażu pracy. Nowe regulacje mogą również wymagać wprowadzenia zmian w sposobie obliczania świadczeń pracowniczych, co wiąże się z dodatkowymi kosztami.
3. Koszty – większa liczba osób, które będą uprawnione do odpraw, urlopów czy innych świadczeń, oznacza wyższe koszty zatrudnienia dla pracodawców, którzy muszą zaplanować odpowiednie środki na ich wypłatę.

Pracodawcy będą musieli poświęcić czas i zasoby na dostosowanie swoich procesów do nowych wymagań, co stanowi poważne wyzwanie w kontekście nadchodzących zmian.

Jaki jest wpływ tej nowelizacji na rynek pracy i gospodarkę?

Nowelizacja Kodeksu pracy będzie miała szeroki wpływ na rynek pracy oraz gospodarkę. Zmiany w naliczaniu stażu pracy prowadzą do:

1. Zmniejszenia różnic między umowami o pracę a cywilnoprawnymi – Pracownicy, którzy wcześniej byli pozbawieni wielu praw związanych z długotrwałym zatrudnieniem, teraz będą mieli równe szanse w zakresie świadczeń pracowniczych, co może skłonić pracodawców do zmiany polityki zatrudnienia.
2. Większej stabilności zatrudnienia – Nowe przepisy mogą wpłynąć na wzrost stabilności zatrudnienia, ponieważ pracownicy zatrudnieni na różnych formach umów zyskają więcej przywilejów, co zmniejszy niepewność związaną z krótkoterminowymi umowami.
3. Zmniejszenie szarej strefy – Włączenie do stażu pracy okresów pracy na umowach cywilnoprawnych i działalności gospodarczej może pomóc w ograniczeniu nieformalnego zatrudnienia, dając pracownikom większe zabezpieczenie prawne.

W długofalowej perspektywie zmiany te mogą poprawić sytuację pracowników na rynku pracy, a także przyczynić się do wzrostu gospodarki, poprzez zapewnienie większej stabilności i transparentności zatrudnienia.

Nowelizacja Kodeksu pracy to ważna zmiana, która ma na celu wyrównanie szans pracowników na rynku pracy. Z dniem 1 stycznia 2026 roku, osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych, prowadzące działalność gospodarczą, a także pracujące za granicą, będą miały równy dostęp do pełnych uprawnień pracowniczych. To oznacza dłuższy urlop, wyższe odprawy i inne świadczenia, które dotychczas były dostępne tylko dla pracowników zatrudnionych na umowę o pracę.

Pracodawcy muszą przygotować się na wprowadzenie tych zmian, dostosowując swoje systemy ewidencyjne i kadrowe. Z kolei pracownicy, zwłaszcza ci, którzy pracowali na różnych formach umów, powinni zgromadzić dokumenty, które potwierdzą ich okresy zatrudnienia.